สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักง านคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

พระราชบัญญัติ
แรงงานสัมพันธ
พ.ศ. ๒๕๑๘

ภูมิพลอดุลยเดช ป.ร.
ให,ไว, ณ วันที่ ๑๔ กุมภาพันธ พ.ศ. ๒๕๑๘ เป2นป3ที่ ๓๐ ในรัชกาลป6จจุบัน

พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช มีพระบรมราชโองการ โปรดเกล,าฯ
ให,ประกาศว;า

โดยที่เป2นการสมควรมีกฎหมายว;าด,วยแรงงานสัมพันธ

จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล,าฯ ให,ตราพระราชบัญญัติขึ้นไว,โดยคําแนะ นําและยินยอม
ของสภานิติบัญญัติแห;งชาติ ทําหน,าที่รัฐสภา ดังต;อไปนี้

มาตรา ๑ พระราชบัญญัตินี้เรียกว;า “พระราชบัญญัติแรงงานสัมพันธ พ .ศ. ๒๕๑๘”

มาตรา ๒ ๑ พระราชบัญญัตินี้ให,ใช,บังคับเมื่อพ,นกําหนดสามสิบวันนับแต;วันประกาศ
ในราชกิจจานุเบกษาเป2นต,นไป

มาตรา ๓ ให,ยกเลิกข,อ ๔ และข,อ ๑๑ แห;งประกาศของคณะป ฏิวัติ ฉบับที่ ๑๐๓
ลงวันที่ ๑๖ มีนาคม พ.ศ. ๒๕๑๕

มาตรา ๔ ๒ พระราชบัญญัตินี้มิให,ใช,บังคับแก;
(๑) ราชการส;วนกลาง
(๒) ราชการส;วนภูมิภาค
(๓) ราชการส;วนท,องถิ่น รวมทั้งราชการของกรุงเทพมหานครและเมืองพัทย า
(๔) กิจการรัฐวิสาหกิจตามกฎหมายว;าด,วยแรงงานรัฐวิสาหกิจสัมพ ันธ เว,นแต;การที่
สหพันธแรงงานเข,าเป2นสมาชิกสภาองคการลูกจ,างตามมาตรา ๑๒๐ ตรี (๕) กิจการอื่นตามที่กําหนดในพระราชกฤษฎีกา

มาตรา ๕ ในพระราชบัญญัตินี้
“นายจ,าง” หมายความว;า ผู,ซึ่งตกลงรับลูกจ,างเข,าทํางาน โดยจ;ายค;าจ,างให, และ
หมายความรวมถึงผู,ซึ่งได,รับมอบหมายจากนายจ,างให,ทําการ แทน ในกรณีที่นายจ,างเป2นนิติบุคคล
๑ ราชกิจจานุเบกษา เล;ม ๙๒/ตอนที่ ๔๗/ฉบับพิเศษ หน,า ๑/๒๖ กุมภาพันธ ๒๕๑๘
๒ มาตรา ๔ แก,ไขเพิ่มเติมโดยพระราชบัญญัติแรงงานสัมพันธ (ฉบับที่ ๓) พ.ศ. ๒๕๔๔

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา – ๒ –
สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

หมายความว;า ผู,มีอํานาจกระทําการแทนนิติบุคคลนั้น และห มายความรวมถึงผู,ซึ่งได,รับมอบหมาย
จากผู,มีอํานาจกระทําการแทนนิติบุคคลให,ทําการแทน
“ลูกจ,าง” หมายความว;า ผู,ซึ่งตกลงทํางานให,แก;นายจ,างเพื่อรับค;าจ,าง
“สภาพการจ,าง” หมายความว;า เงื่อนไขการจ,างหรือการทําง าน กําหนดวันและ
เวลาทํางาน ค;าจ,าง สวัสดิการ การเลิกจ,าง หรือประโยช นอื่นของนายจ,างหรือลูกจ,างอันเกี่ยวกับ
การจ,างหรือการทํางาน “ข,อตกลงเกี่ยวกับสภาพการจ,าง” หมายความว;า ข,อตกลงระห ว;างนายจ,างกับ
ลูกจ,าง หรือระหว;างนายจ,างหรือสมาคมนายจ,างกับสหภาพแรงงานเกี่ยวกับสภ าพการจ,าง
“ข,อพิพาทแรงงาน” หมายความว;า ข,อขัดแย,งระหว;างนายจ, างกับลูกจ,างเกี่ยวกับ
สภาพการจ,าง “การปOดงาน” หมายความว;า การที่นายจ,างปฏิเสธไม;ยอมให,ล ูกจ,างทํางานชั่วคราว
เนื่องจากข,อพิพาทแรงงาน “การนัดหยุดงาน” หมายความว;า การที่ลูกจ,างร;วมกันไม;ท ํางานชั่วคราวเนื่องจาก
ข,อพิพาทแรงงาน
“ส ม า ค ม น า ย จ, า ง ” ห ม า ย ค ว า ม ว; า อ ง ค ก า ร ข อ ง น า ย จ, า ง ที่ จั ด ตั้ ง ขึ้ น ต า ม
พระราชบัญญัตินี้ “ส ห ภ า พ แ ร ง ง า น ” ห ม า ย ค ว า ม ว; า อ ง ค ก า ร ข อ ง ลู ก จ, า ง ที่ จั ด ตั้ ง ขึ้ น ต า ม
พระราชบัญญัตินี้ “สหพันธนายจ,าง” หมายความว;า องคการของสมาคมนายจ,าง ตั้งแต;สองสมาคม
ขึ้นไปที่จัดตั้งขึ้นตามพระราชบัญญัตินี้
“สหพันธแรงงาน” หมายความว;า องคการของสหภาพแรงงานตั ้งแต;สองสหภาพ
ขึ้นไปที่จัดตั้งขึ้นตามพระราชบัญญัตินี้ “น า ย ท ะ เ บี ย น ” ห ม า ย ค ว า ม ว; า ผู, ซึ่ ง รั ฐ ม น ต รี แ ต; ง ตั้ ง ใ ห, ป ฏิ บั ติ ก า ร ต า ม
พระราชบัญญัตินี้ “พนักงานป ระนอมข,อพิ พาทแรงงาน” หมายความว;า ผู,ซึ่งรัฐม นตรีแต;งตั้งให,
ปฏิบัติการตามพระราชบัญญัตินี้
“อธิบดี” หมายความว;า อธิบดีกรมแรงงาน
“รัฐมนตรี” หมายความว;า รัฐมนตรีผู,รักษาการตามพระราชบัญญัตินี้
มาตรา ๖ ให,รัฐมนตรีว;าการกระทรวงมหาดไทยรักษาการตาม พระราชบัญญัตินี้
และให,มีอํานาจ ดังต;อไปนี้ (๑) แต;งตั้งนายทะเบียน พนักงานประนอมข,อพิพาทแรงงาน แ ละผู,ชี้ขาดข,อพิพาท
แรงงาน เพื่อปฏิบัติการตามพระราชบัญญัตินี้ (๒) ออกกฎกระทรวงเพื่อปฏิบัติการตามพระราชบัญญัตินี้
การแต;งตั้งตาม (๑) ให,ประกาศในราชกิจจานุเบกษา
กฎกระทรวงนั้น เมื่อได,ประกาศในราชกิจจานุเบกษาแล,วให,ใช,บังคับได,

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา – ๓ –
สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

มาตรา ๗ ให,จัดตั้งสํานักงานทะเบียนกลางขึ้นในกรมแรงงา น กระทรวงมหาดไทย
มีอํานาจหน,าที่ในการควบคุมการจดทะเบียนสมาคมนายจ,าง ส หภาพแรงงาน สหพันธนายจ,าง และ
สหพันธแรงงาน ทั่วราชอาณาจักร และทําหน,าที่เป2นสํานักงานทะเบียนประจําก รุงเทพมหานครด,วย
ในจังหวัดอื่นนอกจากกรุงเทพมหานคร รัฐมนตรีจะจัดตั้งสํา นักงานทะเบียนประจํา
จังหวัดขึ้นตรงต;อสํานักงานทะเบียนกลางก็ได,

มาตรา ๘ ให,จัดตั้งสํานักงานคณะกรรมการแรงงานสัมพันธ ขึ้นในกระทรวงมหาดไทย
มีอํานาจหน,าที่ ดังต;อไปนี้
(๑) ดําเนินการสอบสวนข,อเท็จจริงเบื้องต,นเกี่ยวกับคําร,องและข,อพิพาทแ รงงาน
(๒) ดําเนินการให,เป2นไปตามมติของคณะกรรมการแรงงานสัมพันธ
(๓) อํานาจหน,าที่อื่น
มาตรา ๙ ให,จัดตั้งสํานักงานผู,ชี้ขาดข,อพิพาทแรงงาน ขึ้นในกระทรวงมหาดไทย
มีอํานาจหน,าที่ ดังต;อไปนี้
(๑) จัดทําบัญชีรายชื่อและคุณสมบัติของผู,ชี้ขาดข,อพิพาทแรงงานเพื่อ เสนอให,คู;กรณี
เลือกตั้ง (๒) ควบคุมและดําเนินการทางวิชาการและธุรการเกี่ยวกับการชี้ข าดข,อพิพาทแรงงาน

หมวด ๑
ข,อตกลงเกี่ยวกับสภาพการจ,าง

มาตรา ๑๐ ให,สถานประกอบกิจการที่มีลูกจ,างตั้งแต;ยี่สิบค นขึ้นไปจัดให,มีข,อตกลง
เกี่ยวกับสภาพการจ,างตามความในหมวดนี้ ข,อตกลงเกี่ยวกับสภาพการจ,างให,ทําเป2นหนังสือ
ในกรณีเป2นที่สงสัยว;า ในสถานประกอบกิจการนั้นมีข,อตกลงเ กี่ยวกับสภาพการจ,าง
หรือไม; ให,ถือว;าข,อบังคับเกี่ยวกับการทํางานที่นายจ,า งต,องจัดให,มีตามกฎหมายว;าด,วยการคุ,มครอง
แรงงานเป2นข,อตกลงเกี่ยวกับสภาพการจ,างตามพระราชบัญญัตินี้
มาตรา ๑๑ ข,อตกลงเกี่ยวกับสภาพการจ,างอย;างน,อยต,องมีข,อความ ดังต;อไ ปนี้
(๑) เงื่อนไขการจ,างหรือการทํางาน
(๒) กําหนดวันและเวลาทํางาน
(๓) ค;าจ,าง
(๔) สวัสดิการ
(๕) การเลิกจ,าง
(๖) การยื่นเรื่องราวร,องทุกขของลูกจ,าง
(๗) การแก,ไขเพิ่มเติมหรือการต;ออายุข,อตกลงเกี่ยวกับสภาพการจ,าง

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา – ๔ –
สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

มาตรา ๑๒ ข,อตกลงเกี่ยวกับสภาพการจ,าง มีผลใช,บังคับภ ายในระยะเวลาที่
นายจ,างและลูกจ,างได,ตกลงกัน แต;จะตกลงกันให,มีผลใช,บ ังคับเกินกว;าสามป3ไม;ได, ถ,ามิได,กําหนด
ระยะเวลาไว, ให,ถือว;าข,อตกลงเกี่ยวกับสภาพการจ,างมีผล ใช,บังคับหนึ่งป3นับแต;วันที่นายจ,างและ
ลูกจ,างได,ตกลงกัน หรือนับแต;วันที่นายจ,างรับลูกจ,างเข,าทํางาน แล,วแต;กร ณี
ในกรณีที่ระยะเวลาที่กําหนดตามข,อตกลงเกี่ยวกับสภาพการจ,างสิ้ นสุดลง ถ,ามิได,มีการ
เจรจาตกลงกันใหม; ให,ถือว;าข,อตกลงเกี่ยวกับสภาพการจ,างนั้นมีผลใช,บังคับ ต;อไปอีกคราวละหนึ่งป3

มาตรา ๑๓ การเรียกร,องให,มีการกําหนดข,อตกลงเกี่ยวกับ สภาพการจ,าง หรือการ
แก,ไขเพิ่มเติมข,อตกลงเกี่ยวกับสภาพการจ,าง นายจ,างหร ือลูกจ,างต,องแจ,งข,อเรียกร,องเป2นหนังสือ
ให,อีกฝQายหนึ่งทราบ ในกรณีที่นายจ,างเป2นผู,แจ,งข,อเรียกร,อง นายจ,างต,องระ บุชื่อผู,เข,าร;วมในการเจรจา
โดยจะระบุชื่อตนเองเป2นผู,เข,าร;วมในการเจรจา หรือจะต ั้งผู,แทนเป2นผู,เข,าร;วมในการเจรจาก็ได,
ถ,านายจ,างตั้งผู,แทนเป2นผู,เข,าร;วมในการเจรจา ผู,แทนของ นายจ,างต,องเป2น กรรมการ ผู,ถือหุ,น ผู,เป2น
หุ,นส;วน หรือลูกจ,างประจําของนายจ,าง กรรมการของสมาคม นายจ,างหรือกรรมการของสหพันธ
นายจ,างและต,องมีจํานวนไม;เกินเจ็ดคน ในกรณีที่ลูกจ,างเป2นผู,แจ,งข,อเรียกร,อง ข,อเรียกร,องน ั้นต,องมีรายชื่อและลายมือชื่อ
ของลูกจ,างซึ่งเกี่ยวข,องกับข,อเรียกร,องไม;น,อยกว;าร, อยละสิบห,าของลูกจ,างทั้งหมด ซึ่งเกี่ยวข,องกับ
ข,อเรียกร,องนั้น ถ,าลูกจ,างได,เลือกตั้งผู,แทนเป2นผู,เข,าร;วมในการเจ รจาไว,แล,ว ให,ระบุชื่อผู,แทนผู,เข,าร;วม
ในการเจรจามีจํานวนไม;เกินเจ็ดคนพร,อมกับการแจ,งข,อเรี ยกร,องด,วย ถ,าลูกจ,างยังมิได,เลือกตั้งผู,แทน
เป2นผู,เข,าร;วมในการเจรจา ให,ลูกจ,างเลือกตั้งผู,แทนเป2 นผู,เข,าร;วมในการเจรจาและระบุชื่อผู,แทน
ผู,เข,าร;วมในการเจรจา มีจํานวนไม;เกินเจ็ดคนโดยมิชักช,า การเลือกตั้งและการกําหนดระยะเวลาในการเป2นผู,แทนลูกจ ,าง เพื่อเป2นผู,เข,าร;วม
ในการเจรจา การดําเนินการเกี่ยวกับข,อเรียกร,องและการร ับทราบคําชี้ขาด ให,เป2นไปตามหลักเกณฑ
และวิธีการที่กําหนดในกฎกระทรวง
มาตรา ๑๔ การเลือกตั้งผู,แทนลูกจ,าง ลูกจ,างจะจัดการเอ ง หรือจะร,องขอให,
พนักงานประนอมข,อพิพาทแรงงานจัดการแทนก็ได, จํานวนผู,แ ทนลูกจ,างให,เป2นไปตามที่ผู,จัดการ
เลือกตั้งกําหนด แต;ต,องไม;เกินเจ็ดคน ผู,แทนลูกจ,างต,อ งเป2นลูกจ,างซึ่งเกี่ยวข,องกับข,อเรียกร,องนั้น
หรือเป2นกรรมการของสหภาพแรงงานหรือกรรมการของสหพันธแ รงงานที่ลูกจ,างซึ่งเกี่ยวข,องกับ
ข,อเรียกร,องเป2นสมาชิก ลูกจ,างซึ่งเกี่ยวข,องกับข,อเรียกร ,องทุกคนมีสิทธิลงคะแนนเสียงเลือกตั้งผู,แทน
ลูกจ,าง
มาตรา ๑๕ สมาคมนายจ,าง หรือสหภาพแรงงานอาจแจ,งข,อเรีย กร,องตามมาตรา ๑๓
ต;ออีกฝQายหนึ่งแทนนายจ,างหรือลูกจ,างซึ่งเป2นสมาชิกได, จํานวนสมาชิกซึ่งเป2นลูกจ,างต,องมีจํานวน
ไม;น,อยกว;าหนึ่งในห,าของจํานวนลูกจ,างทั้งหมด
ในกรณีที่สหภาพแรงงานเป2นผู,แจ,งข,อเรียกร,อง ข,อเรียกร ,องนั้นไม;จําต,องมีรายชื่อ
และลายมือชื่อลูกจ,างซึ่งเกี่ยวข,องกับข,อเรียกร,อง

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา – ๕ –
สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

ในกรณีที่มีข,อสงสัยว;า สหภาพแรงงานนั้นจะมีลูกจ,างซึ่งเ กี่ยวข,องกับข,อเรียกร,อง
เป2นสมาชิกครบจํานวนที่ได,ระบุไว,ในวรรคหนึ่งหรือไม; นาย จ,าง สมาคมนายจ,าง หรือสหภาพแรงงาน
ที่เกี่ยวข,อง อาจยื่นคําร,องโดยทําเป2นหนังสือให,พนักง านประนอมข,อพิพาทแรงงานตรวจรับรอง เมื่อ
พนักงานประนอมข,อพิพาทแรงงานได,รับคําร,องดังกล;าวแล, ว ให,ดําเนินการตรวจหลักฐานทั้งปวงว;า
สหภาพแรงงานนั้นมีลูกจ,างซึ่งเกี่ยวข,องกับข,อเรียกร,องเ ป2นสมาชิกหรือไม; ถ,ามี ให,พนักงานประนอม
ข,อพิพาทแรงงานออกหนังสือรับรอง มอบให,ผู,ยื่นคําร,อง เป2นหลักฐาน ถ,าไม;มี ให,พนักงานประนอม
ข,อพิพาทแรงงานแจ,งให,ฝQายที่เกี่ยวข,องทราบ ใน กรณี ที่ สห ภ าพแ รงงาน เป2 น ผู,แ จ,งข,อเรียก ร,อง ถ, าความ ป ร ากฏ แก;พ นั กงาน
ประนอมข,อพิพาทแรงงานตามคําร,องของฝQายใดฝQายหนึ่งว;า ลูกจ,างซึ่งเกี่ยวข,องกับข,อเรียกร,องนั้น
บางส;วนเป2นสมาชิกสหภาพแรงงานอื่นด,วย ให,พนักงานประนอ มข,อพิพาทแรงงานจัดให,มีการ
ลงคะแนนเสียงเลือกตั้งผู,แทนลูกจ,างในการดําเนินการตามมาตรา ๑๓

มาตรา ๑๖ เมื่อได,รับข,อเรียกร,องแล,ว ให,ฝQายที่รับข, อเรียกร,องแจ,งชื่อตนเอง หรือ
ผู,แทนเป2นหนังสือให,ฝQายที่แจ,งข,อเรียกร,องทราบโดยมิช ักช,า และให,ทั้งสองฝQายเริ่มเจรจากันภายใน
สามวันนับแต;วันที่ได,รับข,อเรียกร,อง
มาตรา ๑๗
๓ นายจ,างหรือลูกจ,างจะแต;งตั้งที่ปรึกษาเพื่อให,คําปรึก ษาแนะนําแก;
ผู,แทนของตนตามมาตรา ๑๓ หรือมาตรา ๑๖ ก็ได,แต;ต,องมีจํานวนไม;เกินฝQายล ะสองคน
ที่ปรึกษาตามวรรคหนึ่ง ต,องมีคุณสมบัติตามที่อธิบดีกําหน ดและต,องยื่นคําขอและ
ได,รับการจดทะเบียนจากอธิบดีหรือผู,ซึ่งอธิบดีมอบหมายแล,วจึงจะแต;งตั้งให,เ ป2นที่ปรึกษาได,
ในกรณีที่นายจ,างหรือลูกจ,างแต;งตั้งที่ปรึกษา ให,นายจ,างหรือลูกจ,างแจ ,งชื่อที่ปรึกษา
ฝQายตนให,อีกฝQายหนึ่งทราบ โดยแจ,งไว,ในข,อเรียกร,องต ามมาตรา ๑๓ หรือในหนังสือแจ,งชื่อผู,แทน
เมื่อแต;งตั้งขึ้นภายหลัง และให,ที่ปรึกษามีสิทธิเข,าร;วมประชุม และเจรจาท ําความตกลงได,

มาตรา ๑๗ ทวิ
๔ ผู,ซึ่งได,รับการจดทะเบียนเป2นที่ปรึกษานายจ,างหรือที่ป รึกษา
ลูกจ,าง ตามมาตรา ๑๗ ให,มีระยะเวลาในการเป2นที่ปรึกษา มีกําหนดสองป3นับแต;วันที่ได,รับการ
จดทะเบียน ที่ปรึกษาอาจถูกสั่งให,พ,นจากการเป2นที่ปรึกษาก;อนครบกําหนดเวลาตาม วรรคหนึ่งได,
หากขาดคุณสมบัติตามที่อธิบดีกําหนด
ในกรณีที่พ,นจากการเป2นที่ปรึกษาตามวรรคสอง ผู,นั้นจะขอจดทะเ บียนเป2นที่ปรึกษา
นายจ,างหรือที่ปรึกษาลูกจ,างได,อีกเมื่อพ,นสองป3นับแต;วันที่อธิบดีสั่งให,พ,นจา กการเป2นที่ปรึกษา

มาตรา ๑๘ ถ,านายจ,างหรือสมาคมนายจ,างกับลูกจ,างหรือสหภาพแรง งาน สามารถ
ตกลงเกี่ยวกับข,อเรียกร,องตามมาตรา ๑๓ ได,แล,ว ให,ทําข,อตกลงเกี่ยว กับสภาพการจ,างนั้นเป2นหนังสือ
๓ มาตรา ๑๗ แก,ไขเพิ่มเติมโดยประกาศคณะรักษาความสงบเรียบร,อยแห;งชาติ ฉบับที่ ๕๔
เรื่อง แก,ไขเพิ่มเติมพระราชบัญญัติแรงงานสัมพันธ พ.ศ. ๒๕๑๘ ลงวัน ที่ ๒๘ กุมภาพันธ พ.ศ. ๒๕๓๔
๔ มาตรา ๑๗ ทวิ เพิ่มโดยประกาศคณะรักษาความสงบเรียบร,อยแห;งชาติ ฉบับที่ ๕๔ เรื่อง
แก,ไขเพิ่มเติมพระราชบัญญัติแรงงานสัมพันธ พ.ศ. ๒๕๑๘ ลงวันที่ ๒๘ กุมภาพันธ พ.ศ. ๒๕๓๔

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา – ๖ –
สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

ลงลายมือชื่อนายจ,างหรือผู,แทนนายจ,าง และผู,แทนลูกจ,างหร ือกรรมการของสหภาพแรงงาน แล,วแต;กรณี
และให,นายจ,างประกาศข,อตกลงเกี่ยวกับสภาพการจ,างโดยเปOดเผ ยไว, ณ สถานที่ที่ลูกจ,างซึ่งเกี่ยวข,อง
กับข,อเรียกร,องทํางานอยู;เป2นเวลาอย;างน,อยสามสิบวัน โด ยเริ่มประกาศภายในสามวัน นับแต;วันที่ได,
ตกลงกัน ให,นายจ,างนําข,อตกลงเกี่ยวกับสภาพการจ,างตามวรรคหนึ่งม าจดทะเบียนต;ออธิบดี
หรือผู,ซึ่งอธิบดีมอบหมายภายในสิบห,าวันนับแต;วันที่ได,ตกลงกัน
มาตรา ๑๙ ข,อตกลงเกี่ยวกับสภาพการจ,างมีผลผูกพันนายจ ,าง และลูกจ,างซึ่ง
ลงลายมือชื่อในข,อเรียกร,องนั้น ตลอดจนลูกจ,างซึ่งมีส;วน ในการเลือกตั้งผู,แทนเป2นผู,เข,าร;วมในการ
เจรจาทุกคน ข,อตกลงเกี่ยวกับสภาพการจ,างที่กระทําโดยนายจ,าง หรือสมาคมนายจ,างกับ สหภาพ
แรงงาน หรือลูกจ,างซึ่งทํางานในกิจการประเภทเดียวกันโด ยมีลูกจ,างซึ่งทํางานในกิจการประเภท
เดียวกันเป2นสมาชิก หรือร;วมในการเรียกร,องเกี่ยวกับสภ าพการจ,างเกินกว;าสองในสามของลูกจ,าง
ทั้งหมด ให,ถือว;าข,อตกลงเกี่ยวกับสภาพการจ,างนั้นมีผลผูกพั นนายจ,างและลูกจ,างซึ่งทํางานในกิจการ
ประเภทเดียวกันนั้นทุกคน
มาตรา ๒๐ เมื่อข,อตกลงเกี่ยวกับสภาพการจ,างมีผลใช,บังคั บแล,ว ห,ามมิให,นายจ,าง
ทําสัญญาจ,างแรงงานกับลูกจ,างขัดหรือแย,งกับข,อตกลงเก ี่ยวกับสภาพการจ,าง เว,นแต;สัญญาจ,าง
แรงงานนั้นจะเป2นคุณแก;ลูกจ,างยิ่งกว;า
หมวด ๒
วิธีระงับข,อพิพาทแรงงาน

มาตรา ๒๑ ในกรณีที่ไม;มีการเจรจากันภายในกําหนดตามมาต รา ๑๖ หรือมีการ
เจรจากันแล,วแต;ตกลงกันไม;ได,ไม;ว;าด,วยเหตุใด ให,ถือ ว;าได,มีข,อพิพาทแรงงานเกิดขึ้น และให,ฝQายแจ,ง
ข,อเรียกร,องแจ,งเป2นหนังสือให,พนักงานประนอมข,อพิพาท แรงงานทราบภายในยี่สิบสี่ชั่วโมง นับแต;
เวลาที่พ,นกําหนดตามมาตรา ๑๖ หรือนับแต;เวลาที่ตกลงกันไม;ได, แล,วแต;กรณี

มาตรา ๒๒ เมื่อพนักงานประนอมข,อพิพาทแรงงานได,รับแจ,ง ตามมาตรา ๒๑ แล,ว
ให,พนักงานประนอมข,อพิพาทแรงงานดําเนินการไกล;เกลี่ยเพื่ อให,ฝQายแจ,งข,อเรียกร,อง และฝQายรับ
ข,อเรียกร,องตกลงกันภายในกําหนดห,าวัน นับแต;วันที่พน ักงานประนอมข,อพิพาทแรงงานได,รับ
หนังสือแจ,ง ถ,าได,มีการตกลงกันภายในระยะเวลาตามวรรคหนึ่ง ให,นํามา ตรา ๑๘ มาใช,บังคับ
โดยอนุโลม
ในกรณี ที่ไม;อาจตกลงกันได,ภายในระยะเวลาตามวรรคหนึ่ง ให ,ถือว;าข,อพิพาท
แรงงานนั้น เป2นข,อพิพาทแรงงานที่ตกลงกันไม;ได, ในกรณีเ ช;นว;านี้ นายจ,างและลูกจ,างอาจตกลงกัน

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา – ๗ –
สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

ตั้งผู,ชี้ขาดข,อพิพาทแรงงานตามมาตรา ๒๖ หรือนายจ,างจะปOดงานห รือลูกจ,างจะนัดหยุดงานโดยไม;ขัด
ต;อมาตรา ๓๔ ก็ได, ทั้งนี้ ภายใต,บังคับมาตรา ๒๓ มาตรา ๒๔ มาตรา ๒๕ หรือ มาตรา ๓๖

มาตรา ๒๓ เมื่อมีข,อพิพาทแรงงานที่ตกลงกันไม;ได,ในกิจการ ดังต;อไปนี้
(๑) การรถไฟ
(๒) การท;าเรือ
(๓) การโทรศัพทหรือการโทรคมนาคม
(๔) การผลิตหรือการจําหน;ายพลังงานหรือกระแสไฟฟTาแก;ประชาชน
(๕) การประปา
(๖) การผลิตหรือการกลั่นน้ํามันเชื้อเพลิง
(๗) กิจการโรงพยาบาลหรือกิจการสถานพยาบาล
(๘) กิจการอื่นตามที่กําหนดในกฎกระทรวง
ให,พนักงานประนอมข,อพิพาทแรงงานส;งข,อพิพาทแรงงานให,คณะกร รมการแรงงาน
สัมพันธเพื่อพิจารณาวินิจฉัย และแจ,งให,ทั้งสองฝQายทรา บภายในสามสิบวันนับแต;วันที่รับข,อพิพาท
แรงงาน นายจ,าง สมาคมนายจ,าง สหพันธนายจ,าง ลูกจ,าง สหภาพแร งงานหรือสหพันธ
แรงงาน มีสิทธิอุทธรณ ต;อรัฐมนตรีภายในเจ็ดวันนับแต;ว ันที่ได,รับคําวินิจฉัย ให,รัฐมนตรีวินิจฉัย
อุทธรณและแจ,งให,ทั้งสองฝQายทราบภายในสิบวันนับแต;วันที่รับคําอุทธรณ คําวินิจฉัยของคณะกรรมการแรงงานสัมพันธที่มิได,อุทธร ณภายในกําหนด และคํา
วินิจฉัยอุทธรณของรัฐมนตรีให,เป2นที่สุด ฝQายแจ,งข,อเรียกร,องและฝQายรับ ข,อเรียกร,องต,องปฏิบัติตาม

มาตรา ๒๔ เมื่อมีข,อพิพาทแรงงานที่ตกลงกันไม;ได,ในกิจการใด นอกจากกิจการตาม
มาตรา ๒๓ ถ,ารัฐมนตรีเห็นว;าข,อพิพาทแรงงานที่ตกลงกันไ ม;ได,นั้น อาจมีผลกระทบกระเทือนต;อ
เศรษฐกิจของประเทศหรือความสงบเรียบร,อยของประชาชน รัฐ มนตรีมีอํานาจสั่งให,คณะกรรมการ
แรงงานสัมพันธชี้ขาดข,อพิพาทแรงงานนั้นได, และให,คณะกร รมการแรงงานสัมพันธชี้ขาดภายใน
สามสิบวันนับแต;วันที่รับคําสั่ง
รัฐมนตรีมีอํานาจขยายระยะเวลาให,คณะกรรมการแรงงานสัมพ ันธชี้ขาดได,ตามที่
เห็นสมควร คําชี้ขาดของคณะกรรมการแรงงานสัมพันธให,เป2นที่สุด ฝQา ยแจ,งข,อเรียกร,องและ
ฝQายรับข,อเรียกร,องต,องปฏิบัติตาม
มาตรา ๒๕ ในกรณีที่มีการประกาศใช,กฎอัยการศึกตามกฎหมาย ว;าด,วยกฎอัยการ
ศึก หรือประกาศสถานการณฉุกเฉินตามกฎหมายว;าด,วยการบร ิหารราชการในสถานการณฉุกเฉิน
หรือในกรณีที่ประเทศประสบป6ญหาทางเศรษฐกิจอย;างร,ายแรง ให,รัฐมนตรีมีอํานาจประกาศในราช
กิจจานุเบกษากําหนดให,ข,อพิพาทแรงงานที่ตกลงกันไม;ได, ตามมาตรา ๒๒ วรรคสาม อันเกิดขึ้น
ในท,องที่ใดท,องที่หนึ่ง หรือกิจการประเภทใดประเภทหนึ่งได ,รับการพิจารณาชี้ขาดจากคณะบุคคล
คณะใดคณะหนึ่งตามที่รัฐมนตรีจะได,กําหนดหรือแต;งตั้งก็ได,

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา – ๘ –
สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

คําชี้ขาดของคณะบุคคลนั้นให,เป2นที่สุด ฝQายแจ,งข,อเรียกร,องแ ละฝQายรับข,อเรียกร,อง
ต,องปฏิบัติตาม
ประกาศของรัฐมนตรีตามวรรคหนึ่งจะยกเลิกเสียเมื่อใดก็ได, โดยประกาศในราช
กิจจานุเบกษา
มาตรา ๒๖ เมื่อมีข,อพิพาทแรงงานที่ตกลงกันไม;ได,ตามมาต รา ๒๒ วรรคสาม
นายจ,างและลูกจ,างอาจตกลงกันตั้งผู,ชี้ขาดข,อพิพาทแรงงานคน หนึ่งหรือหลายคนเพื่อชี้ขาดข,อพิพาท
แรงงานนั้นได,

มาตรา ๒๗ ภายในเจ็ดวันนับแต;วันที่ได,ทราบการตั้ง ให,ผ ู,ชี้ขาดข,อพิพาทแรงงาน
แจ,งเป2นหนังสือกําหนดวันส;งคําชี้แจงเกี่ยวกับข,อพิพาทแรงงาน และ วัน เวลา และสถานที่ที่จะพิจารณา
ข,อพิพาทแรงงานให,ฝQายแจ,งข,อเรียกร,องและฝQายรับข,อเรียกร,องทราบ
มาตรา ๒๘ ในการพิจารณาข,อพิพาทแรงงาน ผู,ชี้ขาดข,อพิพา ทแรงงานต,องให,
โอกาสฝQายแจ,งข,อเรียกร,องและฝQายรับข,อเรียกร,องชี้แจงแถลงเหตุผลแ ละนําพยานเข,าสืบ

มาตรา ๒๙ เมื่อพิจารณาข,อพิพาทแรงงานเสร็จแล,ว ให,ผู,ชี้ขาดข,อพ ิพาทแรงงานทํา
คําชี้ขาดเป2นหนังสือ คําชี้ขาดอย;างน,อยต,องมีข,อความ ดังต;อไปนี้ (๑) วันเดือนป3ที่ทําคําชี้ขาด
(๒) ประเด็นแห;งข,อพิพาทแรงงาน
(๓) ข,อเท็จจริงที่พิจารณาได,ความ
(๔) เหตุผลแห;งคําชี้ขาด
(๕) คําชี้ขาดให,ฝQายใดฝQายหนึ่งหรือทั้งสองฝQายปฏิบัติหรืองดเว,นปฏิบัติ
คําชี้ขาดของผู,ชี้ขาดข,อพิพาทแรงงาน ให,ถือเสียงข,างมากแ ละต,องลงลายมือชื่อผู,ชี้ขาด
ข,อพิพาทแรงงาน ให,ผู,ชี้ขาดข,อพิพาทแรงงานส;งคําชี้ขาดข,อพิพาทแรงงานให,ฝQ ายแจ,งข,อเรียกร,องและ
ฝQายรับข,อเรียกร,องหรือผู,แทนตามมาตรา ๑๓ หรือมาตรา ๑๖ ทราบภายในสามวัน นับแต;วันที่ทํา
คําชี้ขาด พร,อมทั้งปOดสําเนาคําชี้ขาดไว, ณ สถานที่ที่ลูกจ,างซึ่งเกี่ยวข,องกับข,อ เรียกร,องทํางานอยู;
ให,ผู,ชี้ขาดข,อพิพาทแรงงานนําคําชี้ขาดข,อพิพาทแรงงานมา จดทะเบียนต;ออธิบดี
หรือผู,ซึ่งอธิบดีมอบหมายภายในสิบห,าวันนับแต;วันที่ได,ชี้ขาด
มาตรา ๓๐ คําวินิจฉัยของคณะกรรมการแรงงานสัมพันธที่ม ิได,อุทธรณภายใน
กําหนดและคําวินิจฉัยอุทธรณของรัฐมนตรีตามมาตรา ๒๓ ค ําชี้ขาดของคณะกรรมการแรงงาน
สัมพันธตามมาตรา ๒๔ มาตรา ๓๕ (๔) หรือมาตรา ๔๑ (๓) คําชี้ขาด ข,อพิพาทแรงงานตามมาตรา ๒๕
หรือมาตรา ๒๙ ให,มีผลใช,บังคับได,เป2นเวลาหนึ่งป3นับแต;วันที่ได,วินิจฉัยหรือ วันที่ได,ชี้ขาด

มาตรา ๓๑ เมื่อได,มีการแจ,งข,อเรียกร,องตามมาตรา ๑๓ แล,ว ถ,าข,อเรียกร,องนั้นยัง
อยู;ในระหว;างการเจรจา การไกล;เกลี่ย หรือการชี้ขาดข,อพิพาท แรงงานตามมาตรา ๑๓ ถึงมาตรา ๒๙

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา – ๙ –
สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

ห,ามมิให,นายจ,างเลิกจ,างหรือโยกย,ายหน,าที่การงานลูกจ,าง ผู,แทนลูกจ,า ง กรรมการ อนุกรรมการ หรือ
สมาชิกสหภาพแรงงาน หรือกรรมการหรืออนุกรรมการสหพันธแ รงงาน ซึ่งเกี่ยวข,องกับข,อเรียกร,อง
เว,นแต;บุคคลดังกล;าว (๑) ทุจริตต;อหน,าที่หรือกระทําความผิดอาญาโดยเจตนาแก;นายจ,าง
(๒) จงใจทําให,นายจ,างได,รับความเสียหาย
(๓) ฝQาฝUนข,อบังคับ ระเบียบ หรือคําสั่งอันชอบด,วยกฎห มายของนายจ,าง โดย
นายจ,างได,ว;ากล;าวและตักเตือนเป2นหนังสือแล,ว เว,นแต;กรณีท ี่ร,ายแรง นายจ,างไม;จําต,องว;ากล;าวและ
ตักเตือน ทั้งนี้ ข,อบังคับ ระเบียบหรือคําสั่งนั้นต,องมิได,ออกเพ ื่อขัดขวางมิให,บุคคลดังกล;าวดําเนินการ
เกี่ยวกับข,อเรียกร,อง (๔) ละทิ้งหน,าที่เป2นเวลาสามวันทํางานติดต;อกันโดยไม;มีเหตุผลอันสมควร
ห,ามมิให,ลูกจ,าง ผู,แทนลูกจ,าง กรรมการ อนุกรรมการ หร ือสมาชิกสหภาพแรงงาน
หรือกรรมการ หรืออนุกรรมการสหพันธแรงงาน ซึ่งเกี่ยวข,อ งกับข,อเรียกร,อง สนับสนุน หรือก;อ
เหตุการนัดหยุดงาน
มาตรา ๓๒ ห,ามมิให,บุคคลอื่นซึ่งมิใช;นายจ,าง ลูกจ,าง กรรมการสมาคมนายจ,าง
กรรมการสหภาพแรงงาน กรรมการสหพันธนายจ,าง กรรมการสหพ ันธแรงงาน ผู,แทนหรือที่ปรึกษา
ซึ่งเกี่ยวข,องกับข,อเรียกร,อง เข,าไปดําเนินการหรือร; วมกระทําการใด ๆ ในการเรียกร,อง การเจรจา
การไกล;เกลี่ย การชี้ขาดข,อพิพาทแรงงาน การปOดงานหรือการชุมนุมในการนัดหยุดง าน

มาตรา ๓๓ ในกรณีที่ประเทศประสบป6ญหาทางเศรษฐกิจอย;างร ,ายแรง และได,มี
การประกาศห,ามขึ้นราคาสินค,าและบริการ รัฐมนตรีมีอํานา จประกาศในราชกิจจานุเบกษา ห,ามมิให,
ลูกจ,าง สหภาพแรงงาน หรือสหพันธแรงงานยื่นข,อเรียกร,องให, นายจ,าง สมาคมนายจ,าง หรือสหพันธ
นายจ,างเพิ่มค;าจ,างแก;ลูกจ,าง หรือห,ามมิให,นายจ,างเพิ่มค;าจ,างให,แก;ลูกจ,า งได,
ความในวรรคหนึ่งมิให,ใช,บังคับแก;การเลื่อนอัตราค;าจ,าง เพื่อเป2นบําเหน็จแก;ลูกจ,าง
ประจําป3 ซึ่งนายจ,างได,กําหนดไว,แน;นอนแล,ว หรือการเลื่อนอัตร าค;าจ,างเนื่องจากลูกจ,างเปลี่ยนแปลง
หน,าที่การงาน
ประกาศของรัฐมนตรีตามวรรคหนึ่งจะยกเลิกเสียเมื่อใดก็ได, โดยประกาศในราช
กิจจานุเบกษา
หมวด ๓
การปOดงานและการนัดหยุดงาน

มาตรา ๓๔ ห,ามมิให,นายจ,างปOดงานหรือลูกจ,างนัดหยุดงานในกรณี ดังต;อไปน ี้
(๑) เมื่อยังไม;มีการแจ,งข,อเรียกร,องต;ออีกฝQายหนึ่งตา มมาตรา ๑๓ หรือได,แจ,งข,อ
เรียกร,องแล,ว แต;ข,อพิพาทแรงงานนั้นยังไม;เป2นข,อพิพ าทแรงงานที่ตกลงกันไม;ได,ตามมาตรา ๒๒
วรรคสาม

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา – ๑๐ –
สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

(๒) เมื่อฝQายซึ่งมีหน,าที่ต,องปฏิบัติตามข,อตกลง ตามมาต รา ๑๘ ได,ปฏิบัติตาม
ข,อตกลง
(๓) เมื่อฝQายซึ่งมีหน,าที่ต,องปฏิบัติตามข,อตกลงที่พนักงานประนอ มข,อพิพาทแรงงาน
ได,ไกล;เกลี่ยตามมาตรา ๒๒ วรรคสอง ได,ปฏิบัติตามข,อตกลง (๔) เมื่อฝQายซึ่งมีหน,าที่ต,องปฏิบัติตามคําชี้ขาดของผู,ช ี้ขาดข,อพิพาทแรงงานซึ่งตั้ง
ตามมาตรา ๒๕ หรือมาตรา ๒๖ ได,ปฏิบัติตามคําชี้ขาด (๕) เมื่ออยู;ในระหว;างการพิจารณาวินิจฉัยของคณะกรรมกา รแรงงานสัมพันธ หรือ
มีคําวินิจฉัยของรัฐมนตรี ตามมาตรา ๒๓ หรือคําชี้ขาดข องคณ ะกรรมการแรงงานสัมพันธตาม
มาตรา ๒๔ (๖) เมื่ออยู;ในระหว;างการชี้ขาดของผู,ชี้ขาดข,อพิพาทแรงงา น ซึ่งตั้งตามมาตรา ๒๕
หรือมาตรา ๒๖
ไม;ว;ากรณีจะเป2นประการใด ห,ามมิให,นายจ,างปOดงานหรือ ลูกจ,างนัดหยุดงานโดย
มิได,แจ,งเป2นหนังสือให,พนักงานประนอมข,อพิพาทแรงงาน และอีกฝQายหนึ่งทราบล;วงหน,าเป2นเวลา
อย;างน,อยยี่สิบสี่ชั่วโมงนับแต;เวลาที่รับแจ,ง

มาตรา ๓๕ ในกรณีที่รัฐมนตรีเห็นว;าการปOดงานหรือการนัดหยุ ดงานนั้น อาจทําให,
เกิดความเสียหายแก;เศรษฐกิจของประเทศ หรืออาจก;อให,เก ิดความเดือดร,อนแก;ประชาชน หรืออาจ
เป2นภัยต;อความมั่นคงของประเทศ หรืออาจขัดต;อความสงบเรียบร ,อยของประชาชน ให,รัฐมนตรีมีอํานาจ
ดังต;อไปนี้ (๑) สั่งให,นายจ,างซึ่งปOดงานรับลูกจ,างกลับเข,าทํางานและ จ;ายค;าจ,างตามอัตราที่เคย
จ;ายให,แก;ลูกจ,างนั้น (๒) สั่งให,ลูกจ,างซึ่งนัดหยุดงานกลับเข,าทํางานตามปกติ
(๓) จัดให,บุคคลเข,าทํางานแทนที่ลูกจ,างซึ่งมิได,ทํางานเพราะการปOดงาน หรือการนัด
หยุดงาน นายจ,างต,องยอมให,บุคคลเหล;านั้นเข,าทํางาน แล ะห,ามมิให,ลูกจ,างขัดขวาง ให,นายจ,างจ;าย
ค;าจ,างแก;บุคคลเหล;านั้นตามอัตราที่เคยจ;ายให,แก;ลูกจ,าง (๔) สั่งให,คณะกรรมการแรงงานสัมพันธดําเนินการชี้ขาดข,อพิพาทแรงงาน
มาตรา ๓๖ ในกรณีที่มีประกาศใช,กฎอัยการศึกตามกฎหมายว; าด,วยกฎอัยการศึก
หรือประกาศสถานการณฉุกเฉินตามกฎหมายว;าด,วยการบริหาร ราชการในสถานการณฉุกเฉิน ให,รัฐมนตรี
มีอํานาจประกาศในราชกิจจานุเบกษา ห,ามมิให,นายจ,างปOดงาน หร ือลูกจ,างนัดหยุดงาน ในเขตท,องที่
ที่ได,ประกาศใช,กฎอัยการศึก หรือประกาศสถานการณฉุกเฉินทั้งหมดหรือบางส;ว นได,
ในกรณีที่มีการปOดงานหรือการนัดหยุดงานอยู;ก;อนมีประกาศข องรัฐมนตรีตามวรรคหนึ่ง
ให,รัฐมนตรีมีอํานาจประกาศในราชกิจจานุเบกษา สั่งให,นา ยจ,างซึ่งปOดงาน รับลูกจ,างกลับเข,าทํางาน
หรือสั่งให,ลูกจ,างซึ่งนัดหยุดงานกลับเข,าทํางานตามปกติภายในระยะเวลาที่รัฐม นตรีกําหนด
ประกาศของรัฐมนตรีตามวรรคหนึ่งจะยกเลิกเสียเมื่อใดก็ได, โดยประกาศในราช
กิจจานุเบกษา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา – ๑๑ –
สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

หมวด ๔
คณะกรรมการแรงงานสัมพันธ

มาตรา ๓๗ ให,มีคณะกรรมการคณะหนึ่ง เรียกว;า “คณะกรรมการแรงงา นสัมพันธ”
ประกอบด,วย ประธานกรรมการหนึ่งคนและกรรมการอื่นอีกไม; น,อยกว;าแปดคน แต;ไม;เกินสิบสี่คน
ในจํานวนนั้นอย;างน,อยต,องมีกรรมการซึ่งเป2นฝQายนายจ,างสามคนและฝQายลูก จ,างสามคน
ให,รัฐมนตรีเป2นผู,แต;งตั้งประธานกรรมการและกรรมการ

มาตรา ๓๘ ให,ประธานกรรมการ และกรรมการตามมาตรา ๓๗ อย ู;ในตําแหน;ง
คราวละสามป3 ในวาระเริ่มแรกเมื่อครบกําหนดหนึ่งป3 ให,ประ ธานกรรมการและกรรมการพ,นจาก
ตําแหน;งหนึ่งในสามโดยวิธีจับสลาก และเมื่อครบสองป3ให,ประ ธานกรรมการหรือกรรมการที่เหลืออยู;
พ,นจากตําแหน;งอีกหนึ่งในสามโดยวิธีจับสลาก ในกรณีที่มีการแต;งตั้งประธานกรรมการหรือกรรมการแทนประธ านกรรมการหรือ
กรรมการซึ่งพ,นจากตําแหน;งตามวาระหรือโดยวิธีจับสลาก ใ ห,ผู,ได,รับแต;งตั้งใหม;นั้นอยู;ในตําแหน;ง
คราวละสามป3 ในกรณีที่มีการแต;งตั้งประธานกรรมการหรือกรรมการแทนประธ านกรรมการหรือ
กรรมการซึ่งพ,นจากตําแหน;งตามมาตรา ๓๙ (๑) (๒) (๓) (๕) (๖) หรือ (๗) ให,ผู,ได,รับแต;งตั้งแทนนั้น
อยู;ในตําแหน;งเท;ากับวาระที่เหลืออยู;ของประธานกรรมการหรือกรรมการซึ่งต นแทน
ประธานกรรมการหรือกรรมการซึ่งพ,นจากตําแหน;งอาจได,รับแต;งตั้งอีกได,
มาตรา ๓ ๙ นอกจากการพ,นจากตําแหน;งตามวาระตามมาตรา ๓๘ ประธาน
กรรมการ หรือกรรมการพ,นจากตําแหน;ง เมื่อ
(๑) ตาย
(๒) ลาออก
(๓) รัฐมนตรีให,ออก
(๔) พ,นจากตําแหน;งโดยการจับสลากตามมาตรา ๓๘ วรรคหนึ่ง
(๕) เป2นบุคคลล,มละลาย
(๖) เป2นคนไร,ความสามารถหรือเสมือนไร,ความสามารถ หรือ
(๗) ได,รับโทษจําคุกโดยคําพิพากษาถึงที่สุดให,จําคุก
มาตรา ๔๐ การประชุมของคณ ะกรรมการแรงงานสัมพันธต,องม ีกรรมการมา
ประชุมไม;น,อยกว;าห,าคน และต,องมีกรรมการซึ่งเป2นฝQาย นายจ,างและฝQายลูกจ,างอย;างน,อยฝQายละ
หนึ่งคน จึงจะเป2นองคประชุม แต;ถ,าเป2นการประชุมเพื่ อพิจารณาวินิจฉัยข,อพิพาทแรงงานตาม
มาตรา ๒๓ มาตรา ๒๔ หรือมาตรา ๓๕ (๔) ต,องมีกรรมการมาประช ุมไม;น,อยกว;ากึ่งหนึ่งของจํานวน
กรรมการทั้งหมด และต,องมีกรรมการซึ่งเป2นฝQายนายจ,างแ ละฝQายลูกจ,างอย;างน,อยฝQายละหนึ่งคน
จึงจะเป2นองคประชุม

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา – ๑๒ –
สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

ถ,าในการประชุมคราวใดประธานกรรมการไม;อยู;ในที่ประชุมหร ือไม;สามารถปฏิบัติ
หน,าที่ได, ให,กรรมการซึ่งมาประชุมเลือกกรรมการด,วยกันคนหนึ่ง เป2นประ ธานในที่ประชุม
มติของที่ประชุมให,ถือเสียงข,างมาก กรรมการคนหนึ่งมีเสี ยงหนึ่งในการลงคะแนน
ถ,าคะแนนเสียงเท;ากัน ให,ประธานในที่ประชุมออกเสียงเพิ่มขึ้นอีกเสียง หนึ่งเป2นเสียงชี้ขาด

มาตรา ๔๑ ให,คณะกรรมการแรงงานสัมพันธมีอํานาจและหน,าที่ ดังต;อไปนี้
(๑) วินิจฉัยข,อพิพาทแรงงานตามมาตรา ๒๓
(๒) ชี้ขาดข,อพิพาทแรงงานตามมาตรา ๒๔ หรือมาตรา ๓๕ (๔)
(๓) ชี้ขาดข,อพิพาทแรงงานตามที่ได,รับแต;งตั้งหรือมอบหมาย
(๔) วินิจฉัยชี้ขาดคําร,องตามมาตรา ๑๒๕ และในกรณีที่คณะ กรรมการแรงงาน
สัมพันธชี้ขาดว;าเป2นการกระทําอันไม;เป2นธรรม ให,มีอํานาจสั่งให,นายจ ,างรับลูกจ,างกลับเข,าทํางานหรือ
ให,จ;ายค;าเสียหาย หรือให,ผู,ฝQาฝUนปฏิบัติหรือไม;ปฏิบัติอย;างใดอย;างหนึ่งไ ด,ตามที่เห็นสมควร
(๕) เสนอความเห็นเกี่ยวกับการเรียกร,อง การเจรจา การระ งับข,อพิพาทแรงงาน
การนัดหยุดงานและการปOดงาน ตามที่รัฐมนตรีมอบหมาย
(๖) ตราข,อบังคับการประชุมและวางระเบียบการพิจารณาวิน ิจฉัย และชี้ขาดข,อ
พิพาทแรงงาน และการพิจารณาวินิจฉัยชี้ขาดการกระทําอันไ ม;เป2นธรรม และการออกคําสั่งของ
คณะกรรมการแรงงานสัมพันธ

มาตรา ๔ ๒ คณ ะกรรมการแรงงานสัมพันธมีอํานาจแต;งตั้งคณ ะอนุกรรมการ
แรงงานสัมพันธเพื่อหาข,อเท็จจริงและเสนอความเห็นในเรื่ องที่คณ ะกรรมการแรงงานสัมพั นธ
มอบหมายเป2นการประจําหรือเฉพาะคราวได,
ม าต รา ๔ ๓ ใน ก ารป ฏิ บั ติ ก ารต าม ห น, าที่ ให, ก ร รม ก ารแ รงงาน สั ม พั น ธห รื อ
อนุกรรมการแรงงานสัมพันธมีอํานาจ ดังต;อไปนี้ (๑) เข,าไปในสถานที่ทํางานของนายจ,าง สถานที่ที่ลูกจ,างท ํางานอยู; หรือสํานักงาน
ของสมาคมนายจ,าง สหภาพแรงงาน สหพันธนายจ,าง หรือสหพั นธแรงงาน ในระหว;างเวลาทําการ
เพื่อสอบถามข,อเท็จจริงหรือตรวจสอบเอกสารได,ตามความจําเป2น (๒) มีหนังสือสอบถามหรือเรียกบุคคลมาให,ถ,อยคํา หรือใ ห,ส;งสิ่งของหรือเอกสาร
ที่เกี่ยวข,องมาเพื่อประกอบการพิจารณาของคณะกรรมการแรงง านสัมพันธหรือคณะอนุกรรมการ
แรงงานสัมพันธ ให,ผู,ซึ่งเกี่ยวข,องอํานวยความสะดวก ตอบหนังสือสอบถามชี้ แจงข,อเท็จจริงหรือส;ง
สิ่งของหรือเอกสารที่เกี่ยวข,องแก;กรรมการแรงงานสัมพันธ หรืออนุกรรมการแรงงานสัมพันธดังกล;าว
ในการปฏิบัติหน,าที่ตามวรรคหนึ่ง
มาตรา ๔๔ กรรมการแรงงานสัมพันธหรืออนุกรรมการแรงงานสั มพันธจะมีหนังสือ
เชิญผู,เชี่ยวชาญหรือผู,ทรงคุณวุฒิมาแสดงความคิดเห็นในเรื่องที่เกี่ยวข,องก็ไ ด,

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา – ๑๓ –
สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา

สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะก รรมการกฤษฎีกา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

หมวด ๕
คณะกรรมการลูกจ,าง

มาตรา ๔๕ ในสถานประกอบกิจการที่มีลูกจ,างตั้งแต;ห,าสิบ คนขึ้นไป ลูกจ,างอาจ
จัดตั้งคณะกรรมการลูกจ,างในสถานประกอบกิจการนั้นได, ในกรณีที่ลูกจ,างในสถานประกอบกิจการนั้นเกินหนึ่งในห,าของจํานว นลูกจ,างทั้งหมด
เป2นสมาชิกของสหภาพแรงงาน ให,คณะกรรมการลูกจ,างประกอบด,วยลูก จ,างในสถานประกอบกิจการ
นั้นที่สหภาพแรงงานแต;งตั้งมีจํานวนมากกว;ากรรมการอื่นที่ม ิได,เป2นสมาชิกของสหภาพแรงงานหนึ่ง
คน ถ,าลูกจ,างในสถานประกอบกิจการนั้นเกินกึ่งหนึ่งของจํานวนลูกจ,าง ทั้งหมดเป2นสมาชิกของสหภาพ
แรงงาน สหภาพแรงงานอาจแต;งตั้งกรรมการลูกจ,างทั้งคณะก็ได,
ให,นํามาตรา ๑๕ วรรคสามและวรรคสี่มาใช,บังคับแก;การแต; งตั้งกรรมการลูกจ,าง
ตามวรรคสองโดยอนุโลม
มาตรา ๔๖ คณะกรรมการลูกจ,างมีจํานวน ดังต;อไปนี้
(๑) ห,าคน สําหรับสถานประกอบกิจการที่มีลูกจ,างตั้งแต;ห ,าสิบคนขึ้นไป แต;ไม;เกิน
หนึ่งร,อยคน
(๒) เจ็ดคน สําหรับสถานประกอบกิจการที่มีลูกจ,างเกินห นึ่งร,อยคน แต;ไม;เกิน
สองร,อยคน (๓)